De kracht van sojabonen ontketenen
Een verhaal van innovatie in duurzame landbouw
25 mei 2023
Sojabonen zijn niet alleen een essentiële bron van plantaardige eiwitten voor voedsel en diervoeder, maar ze bieden ook tal van voordelen naast hun voedingswaarde. De sojateelt draagt bij aan bodemverbetering en vermindert de stikstofbelasting door stikstoffixatie via bacteriën in wortelknolletjes, wat het een duurzaam gewas maakt, zeker met het oog op een veranderend klimaat en verschuivend voedingspatroon. De teelt van sojabonen in België is echter een uitdaging vanwege het gebrek aan aanpassing aan de lokale bodem- en milieuomstandigheden. Maar misschien kunnen bacteriën te hulp schieten...
Burgerwetenschap in 1000 tuinen
Als antwoord op de uitdagingen van de lokale sojateelt werd een ambitieus project gelanceerd door VIB, UGent, KU Leuven, en ILVO, genaamd 'Soja in Vlaandered', gefinancierd door het VIB Grand Challenges Programma. Bij de start van dit project werd het burgerwetenschapsinitiatief ‘Soja in 1.000 tuinen’ opgestart om burgers te betrekken bij de sojateelt, met als einddoel de ontwikkeling van op maat gemaakte zaadcoatings met stikstofbindende bacteriën aangepast aan de Belgische bodem. Dit project zal niet alleen een lokale, duurzame bron van plantaardige eiwitten voor menselijke voeding bieden, maar het zal boeren ook een alternatief gewas bieden in het licht van de veranderende klimaatomstandigheden.
Begin 2021 rekruteerde het project met succes bijna 1.200 burgers in Vlaanderen, die sojabonenzaden in hun tuinen plantten. Gedurende zes maanden volgden deze burgerwetenschappers de groei- en opbrengstparameters van de sojaplanten op de voet en rapporteerden ze hun observaties op een digitaal platform. Het doel van het project was om inheemse stikstofbindende bacteriën uit de bodem te identificeren met behilp van lokaal groeiende sojabonen. Tijdens de zomer brachten deelnemers geselecteerde planten terug naar het laboratorium voor verdere analyse.
In totaal werden 4436 planten teruggestuurd naar het laboratorium door 907 burgers, waarbij 918 planten wortelknobbeltjes vertoonden die mogelijk Rhizobium-bacteriën met stikstofbindend vermogen bevatten. Deze bacteriën werden zorgvuldig geïsoleerd, geïdentificeerd en op de proef gesteld om hun vermogen om stikstof te binden te bepalen en te helpen soja te telen in Vlaanderen met een goede opbrengst. Door rigoureuze experimenten door de VIB-labs van Sofie Goormachtig, Steven Maere (VIB-UGent Centrum voor Plantensysteembiologie) en Jan Michiels (VIB-KULeuven Centrum voor Microbiologie), het UGent team van Anne Willems, en de ILVO-teams van Joke Pannecoucque en Isabel Roldán-Ruiz, zullen de best presterende bacteriën in laboratorium- en veldproeven worden geselecteerd voor verdere ontwikkeling.
Veldproeven, voor en na
De geïsoleerde stikstofbindende bacteriën die uitstekende prestaties laten zien, zullen worden ingezet om zaadcoatings te creëren. Deze coatings zullen boeren in staat stellen om in Vlaanderen sojabonen te telen met verbeterde opbrengst. Door deze aangepaste bacteriën in de zaadcoating te verwerken, kan de teelt van sojabonen duurzamer en economisch rendabeler worden voor lokale landbouwers. Deze doorbraak zal bijdragen aan het verminderen van de afhankelijkheid van import en een positieve invloed hebben op het landbouwlandschap in de regio.
Protealis: baanbrekende duurzame landbouw
Om dit potentieel om te zetten, richtte VIB de spin-off Protealis op, die tot doel heeft hoogproductieve en eiwitrijke sojavariëteiten te ontwikkelen met behulp van plantengroeibevorderende bacteriën. In februari 2022, minder dan een jaar na de lancering, registreerde Protealis al twee nieuwe hoogproductieve sojavariëteiten. Door het potentieel van stikstofbindende bacteriën te benutten, hervormt Protealis het landbouwlandschap, vermindert het de importafhankelijkheid en promoot het duurzame agricultuur.
.jpg "Jonas Aper en Benjamin Laga, oprichters van Protealis.")
De kracht van sojabonen omarmen
De kern van deze inspanningen ligt in een balans tussen idealisme, nieuwsgierigheid, en maatschappelijke impact. Wetenschappers als Sofie Goormachtig en Jan Michiels benadrukken het belang van fundamenteel onderzoek en het behouden van een idealistisch perspectief, terwijl innovatieve startups als Protealis deze onderzoeksresultaten vertalen naar praktische toepassingen. De synergie tussen fundamenteel onderzoek en ondernemerschap stelt wetenschappers in staat de kloof tussen theorie en praktijkoplossingen te overbruggen, waardoor een cultuur van innovatie en vooruitgang wordt bevorderd.
Natuurlijk werkt wetenschap niet in isolement en komt vooruitgang niet tot stand zonder de betrokkenheid van mensen. Een belangrijk onderdeel van Soja in 1000 Tuinen is de regelmatige interactie tussen wetenschappers, landbouwprofessionals, ondernemers en het grote publiek. Op 14 mei 2022 organiseerde het VIB Grand Challenges-team een eerste evenement voor de deelnemende burgerwetenschappers. Tijdens het evenement geven infostands, experimenten en labrondleidingen een transparante kijk op de werking van de wetenschap. Een reverse science café stimuleerde een dialoog tussen de deelnemers en de experts. Op 13 januari 2023 vond een soortgelijk evenement plaats, specifiek gericht op landbouwrofessionals. En er staan meer van dergelijke evenementen op de agenda.
Naarmate de samenwerking tussen VIB, ILVO en andere stakeholders blijft floreren, neemt de impact van het sojabonenonderzoek toe. Van verbeterde opbrengsten en een kleinere ecologische voetafdruk tot de ontwikkeling van innovatieve producten voor boeren, de reis van sojaboneninnovatie benadrukt het belang van interdisciplinaire samenwerking, publieke betrokkenheid en het niet aflatende streven naar kennis. Door de kracht van sojabonen te omarmen, kunnen we de weg vrijmaken voor een duurzamere toekomst in de landbouw en de voedselzekerheid voor toekomstige generaties waarborgen.
