Het rolmodel dat ze zelf niet had
Christine Van Broeckhoven: pionier op vele vlakken
1 maart 2023
.png)
Christine Van Broeckhoven is een wereldautoriteit en begrip in het genetisch onderzoek naar de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Haar passie en gedrevenheid heeft onmisbare bijdragen geleverd tot het begrijpen van de ziekte en leidde tot veel erkenning in binnen- en buitenland. In 2006 ontving ze de l'Oréal/Unescoprijs voor de beste vrouwelijke wetenschapper in Europa en in 2020 was ze één van de vijftig meest inspirerende vrouwen in tech in België. De prijzen erkennen uitzonderlijke vrouwelijke onderzoekers die hebben bijgedragen aan de vooruitgang van de wetenschap of technologie. Op Christines naam geschreven dus. We blikken met haar terug over haar pioniersrol als vrouwelijke topwetenschapper.
.png "Christine Van Broeckhoven")
Als jonge vrouw kiest Christine Van Broeckhoven resoluut om haar doctoraat te behalen in een in die tijd nog volledig nieuw onderzoeksdomein: de moleculaire genetica.
“Dat was een evidente keuze, juist omdat het een nieuwe wetenschappelijke discipline was. Er was nog zeer weinig over geweten, en dus veel te ontdekken. Ik voelde me er onmiddellijk op mijn plaats. Ontelbare vragen wachtten op een antwoord. De perfecte plek voor mijn nieuwsgierig karakter.”
Dankzij haar pionierswerk in dit domein werden grote sprongen voorwaarts geboekt in de DNA-technologie. In het begin experimenteerde ze met het DNA van tarantula’s, die wel eens durfden ontsnappen, daarna was ze de eerste die DNA extraheerde uit het bloed van mensen. Door rasse schreden in de technologie kon ze uiteindelijk de genetica van families met Alzheimer onderzoeken en -deels- ontrafelen.
Haar werk leverde al snel veel erkenning op. Naast publicaties in gerenommeerde vakbladen zoals Nature en Science, begon Christine ook haar eerste labo. Dit zorgde ervoor dat Christine bij de opstart van VIB in 1996 ook werd aangesteld als groepsleider en wetenschappelijk directeur van het toenmalige VIB departement van moleculaire genetica – nu het VIB-UAntwerpen Centrum voor Moleculaire Neurologie. Christine was toen – niet voor de eerste keer - de enige vrouw in een mannenwereld. Maar dat hield haar niet tegen.
“Ik heb daar niet over nagedacht. Ik was altijd al één van de enige vrouwen in mijn vakgebied en nu dus de enige vrouwelijke groepsleider. Ik werd inderdaad niet altijd serieus genomen omdat ik een vrouw was. Zo werd er af en toe wat gelachen als we vergaderden maar dat liet ik over mij komen. Ik heb ook altijd harder moeten werken dan mijn mannelijke collega's om dezelfde erkenning te krijgen. Ik was wel zeer blij dat het VIB er kwam, ze staan echt voor excellentie en zijn een fantastische springplank voor beginnende wetenschappers.”
Christine heeft zich altijd ingezet om meer (erkenning voor) vrouwelijke onderzoeksters te krijgen. Haar groep had steeds meer vrouwelijke onderzoekers.
“Ik selecteerde studenten steeds op hun kunnen en hun passie voor wetenschap en niet op gender. Er waren meer vrouwen in mijn groep dan in de andere, maar dat was volgens mij eerder omdat ik daar groepsleider was. Waarschijnlijk trekt een vrouw in leiderschapspositie ook meer vrouwen aan die dan weer andere vrouwen aantrekken.”
Na meer dan 22 jaar aan het hoofd gaf Christine de teugels door aan Rosa Rademakers in 2019. Rosa heeft zelf haar doctoraat bij Christine gehaald en omschrijft haar als rolmodel voor haar carrière. Zelf had Christine zo’n rolmodel niet.
“Er waren toen veel meer mannen aan de top van het onderzoek. Ik had geen vrouwelijke proffen of wetenschappers om naar op te kijken, maar dat had ik ook niet nodig.”
Er wordt gelukkig meer en meer ingezet op gendergelijkheid in de academische wereld. In 2020 waren zo’n 44% van de wetenschappers in België vrouwen. Al een hele verbetering in vergelijking met het begin van Christine haar carrière in de jaren ’70.
“Toen ik in mijn licentie Chemie zat, was minder dan tien procent van de studenten vrouw. Nu worden vrouwen veel meer aanvaard als wetenschappers, maar ook als artsen of ingenieurs. Men kijkt er minder van op dat vrouwen voor een wetenschappelijke richting kiezen en carrière willen maken. Ook de combinatie van werk en gezin is nu iets eenvoudiger dan vroeger, ook al maken veel vrouwen de keuze om zich op hun gezin te focussen nadat ze kinderen krijgen.”
Ook al is er veel verbetering, vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in de academisch wereld, en vooral in leidinggevende functies. De oplossing hiervoor is simpel volgens Christine.
“Er zijn evenveel getalenteerde mannen als vrouwen in het onderzoek. Als men stopt met selecteren op basis van gender en enkel kijkt naar de kennis, zal de gendergelijkheid in de academische wereld zichzelf rechttrekken. Meer flexibiliteit bieden is ook essentieel. Tegenwoordig zie je getalenteerde vrouwen in de dertig die twee voltijdse banen proberen te combineren en toch het gevoel krijgen dat ze op alle gebieden ondermaats presteren: als onderzoeker en als moeder. Het resultaat is altijd hetzelfde: ze worden gedwongen om een keuze te maken en komen nooit meer terug als onderzoeker. Als we halsstarrig weigeren structuren op te zetten die dertigers de kans geven de dubbele baan van moeder en onderzoeker met succes te combineren, zullen vrouwelijke onderzoekers nooit een eerlijke kans krijgen.”
Christine wordt 70 in 2023. In de loop van haar carrière heeft ze meer dan 100 PhD studenten begeleid, wat ze nu ook nog steeds doet. Voor hen heeft ze steeds dezelfde raad:
“Onderneem als vrouw, en als man, de juiste stappen om wetenschapper te worden. Kies in alle vrijheid hoe je je leven wil indelen en je carrière wil uitbouwen. Maak goede afspraken met je partner over de manier waarop je je werk en je gezinsleven, eventueel met kinderen, wil organiseren. Kies een partner die je respecteert als persoon, en die je respecteert in je keuzes. Leg in je wetenschappelijk werk voldoende doorzettingsvermogen, en kies onderwerpen die je écht interesseren, waarin je je ten volle wilt verdiepen.”
.png)
