Miniscule opruimers
12 februari 2024
Dit artikel verscheen origineel in het EOS Dossier "Als je lijf in brand staat" rond inflammatie. Lees meer op eoswetenschap.eu.
Microglia, de afweercellen in onze hersenen, zijn gespecialiseerde immuuncellen die zowel soldaat als voeder zijn. De Pacmannetjes van onze hersenen, zeg maar. Ze verwijderen lichaamsvreemde en andere bedreigende stoffen door ze op te eten, en houden zo de hersenen mee gezond.
Immuniteit in de hersenen
Ons brein is een complex orgaan dat is opgebouwd uit 150 tot 170 miljard cellen. De eerst beschreven en meest gekende hersencellen zijn onze neuronen, de cellen die informatie ontvangen, verwerken en doorgeven. Zij dragen bij tot het aansturen van ons lichaam en onze cognitieve functie. Deze neuronen nemen echter ongeveer de helft of maar 86 miljard van het totaal aantal hersencellen in. De andere helft, of 85 miljard cellen, worden ook wel glia (Grieks voor lijm) genoemd. Glia worden gezien als steuncellen, ofwel cellen die de neuronen ondersteunen. Ze kunnen opgedeeld worden in drie celtypes: astrocyten, oligodendrocyten en microglia. Hierbij zorgen astrocyten voor energie en ondersteunen ze de communicatie van neuronen. De oligodendrocyten dragen bij tot de snelheid van neuronen. De laatste, onze microglia, zijn de immuuncellen van het brein.
.png)
Wat microglia doen
Microglia zijn essentieel voor de hersenontwikkeling, ze houden ons brein gezond en beschermen het. De eerste vorm van bescherming van ons brein is de bloed-hersenbarrière. Dit is een fysieke barrière of blokkade die zorgt dat er niets binnenkomt in het brein via de bloedsomloop. Een tweede beschermingsmechanisme zijn de microglia. Zij voorzien actieve bescherming tegen de infecties die toch door de barrière zijn geraakt. Daarnaast dragen ze ook bij tot de afvalverwerking in het brein. Ze zorgen dat dode cellen en ander afval opgeruimd worden. Microglia gaan continu de omgeving scannen, hiervoor hebben de cellen lange armen die ze uitstrekken in alle richtingen, klaar om te reageren indien nodig.
.png)
Microglia in het geval van ziekte
Hoewel microglia ons brein beschermen, kunnen ze ook bijdragen aan neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Het exacte mechanisme waarbij ze bijdragen is nog niet gekend, maar microglia gaan ofwel niet meer reageren op hun omgeving, ofwel gaan ze in een overreactie. Zowel het verlies van hun functie als het overdreven uitvoeren ervan draagt niet bij tot het normaal functioneren van het brein.
Overactiviteit zien we bijvoorbeeld in de ziekte van Alzheimer waar de cellen in contact komen met bètaamyloïde hersenplaques. De cellen komen hiermee in contact, worden actief en gaan deze plaques proberen af te breken. Waarbij het opruimen van deze plaques initieel goed is voor onze hersenen, zien we dat deze reactie naar verloop van tijd meer kwaad dan goed doet. Na een lange periode van inflammatie zien we dat microglia ook bijdragen tot het afbreken van gezonde hersencellen. Microglia die reageren tegen de bèta-amyloïde hersenplaques, gaan naast het opruimen ook signalen uitzenden. Hierbij zetten ze stoffen vrij die de opruiming ten goede gaat, maar kunnen ze ook aan andere cellen een soort van gevaarsignaal geven. Het signaal verspreidt zich wel in de hersenen, maar elke cel slaat in paniek. Zo zien we dat ons immuunsysteem niet meer werkt zoals het hoort.
Het is belangrijk dat we onderzoek blijven doen naar hoe de cellen in ons brein met elkaar in contact staan en op welke manier dit verandert in ziektes. Als we een manier vinden om in te grijpen in het immuunsysteem in de hersenen, kunnen we kijken of dit de basis kan zijn voor een nieuwe therapie.
.png)
Baukje Bijnens (VIB-UAntwerpen Centrum voor Moleculaire Neurologie) werkt als PhD student op neuroinflammatie in de ziekte van Alzheimer.
Lees meer
